De Dag van de Stad, hét jaarlijkse evenement voor stadsmakers, is zo’n congres dat is opgezet als een festival. En met succes, want de schare fans groeit en bezoekers geven steeds hogere waarderingscijfers aan dit event. Het antwoord zit in de programmering, een mix van inhoud en beleving.
In 2017 gaven deelnemers een 7,5 aan de eerste Dag van de Stad, het jaarlijkse event van Agenda Stad. De zesde editie in 2022 in Tilburg kreeg een 8,2. Hoog voor een catch all event dat jaarlijks 1200 tot 1500 bezoekers trekt.
1 Een thema geeft samenhang aan je programmering
Op de Dag van de Stad verdienen zowel veel verschillende bezoekers als veel verschillende onderwerpen aandacht. Daarom kunnen deelnemers net als bij een festival hun eigen programma samenstellen. Dit maakt dat geen bezoeker dezelfde Dag van de Stad beleeft. Onderdeel van het concept is dat elke Dag van de Stad een ander thema heeft. Een thema geeft samenhang aan je programmering en verbindt al die diverse onderwerpen. Een thema biedt houvast in de zoektocht naar sprekers en zorgt voor eenheid in je programma.
Elk jaar kiezen we een ander thema, in Tilburg was dit ‘De stad van iedereen’. Een stad waarin aandacht is voor alle inwoners en iedereen gelijke kansen heeft en gelijk behandeld wordt. Jong, oud, vrouw, man, arm, rijk. Toepasbaar op elk denkbaar vlak, van energietransitie tot woningbouw, van sociaal domein tot veiligheid. In zeker de helft van de programmaonderdelen komt het thema in meer of mindere mate terug.
Zo hield Özcan Akyol in Tilburg een persoonlijk verhaal over opgroeien in achterstand en hoe ongelijke kansen op school je een leven lang achtervolgen.
Journalist Floor Milikowski besprak in stadsbibliotheek de LocHal met een klein clubje deelnemers haar boek de Stad van iedereen. Er waren excursies rond het thema, bijvoorbeeld naar een groene speeltuin ontworpen voor en door stadskinderen en naar het Living Museum waar mensen met psychische problemen Art Brut maken.
2 Laat de locatie de vorm van je programma bepalen
In gaststad Tilburg vormde de Spoorzone ons festivalterrein. Tilburg heeft veel industrieel erfgoed dat het stadsbeeld bepaalt. Het herinnert ons aan de historie van een stad die gevormd is door textielarbeiders. Niet alleen die sociale context gaf het programma vorm, ook de gebouwen zelf. We gebruikten acht verschillende locaties in de Spoorzone.
Waar anders dan tussen de boeken in de LocHal, de openbare bibliotheek, kun je een boekenclub organiseren? In kleine groepen gingen deelnemers met auteurs in gesprek over hun boek dat ze vooraf lazen.
Theater de Boemel bood de kans om (voor het eerst) theatervoorstellingen te programmeren. Fotograaf des Vaderlands Jan Dirk van den Burg bracht fotocomedy, een hilarische voorstelling over de lelijkheid en schoonheid van de publieke ruimte.
3 Kies sprekers die de inhoud verder brengen
Grote namen zijn trekkers voor je event. Niet om hun naam alleen, wat ze brengen moet passen bij je event. Bij de Dag van de Stad programmeren we naast wereldberoemde architecten vaker sprekers die vanuit een heel andere hoek bij de dag passen. Bekende acteurs, kunstenaars, schrijvers, journalisten. Want juist een blik van iemand die anders naar de wereld kijkt dan jij, kan inspireren. Vast onderdeel en steevast een bezoekershit tijdens de Dag van de Stad zijn de last lectures.
De Dag van de Stad is het grootste jaarlijkse multidisciplinaire congres over de ontwikkeling van steden en stedelijke regio’s. Uit heel Nederland komen 1500 stadsmakers van uiteenlopende vakdisciplines samen om innovatieve oplossingen voor gezamenlijke relevante actuele uitdagingen te bedenken. In een informele festivalsetting stellen deelnemers hun eigen programma samen uit een breed aanbod van onderwerpen en werkvormen. De Dag van de Stad vindt elk jaar in een andere gaststad plaats. Vaak op bijzondere locaties, waarbij inhoud en vorm samenvallen. Het concept voor de Dag van de Stad is bedacht door Maters en Hermsen in opdracht en samen met Agenda Stad.
We vragen sprekers om hun ‘laatste boodschap aan de wereld’, een kort persoonlijk verhaal. Dat vraagt gedegen research van de programmeur, het is zoeken naar de juiste match tussen de doelgroep en het thema. Ook vraagt het om ervaren sprekers en een goede briefing. Maar de waardering is vaak hoog en een bekende (internationale) spreker geeft een flinke impuls aan de beleving van je event (ik was erbij toen).
Zo sprak fotograaf Ruben Terlou op de Dag over Chinese steden en de wereldberoemde Deense architect Jan Gehl over de menselijke maat in architectuur. In Tilburg liet ecologe Louise Veth ons inzien waarom voor haar kleinzoon (en voor ons) biodiversiteit en natuur in de stad van levensbelang is.
4 Programmeer naar de aard van het event
Practice what you preach. Opdrachtgever Agenda Stad wil met de Dag van de Stad agendasettend, innovatief, verbindend en inspirerend zijn. Dat moet terug te zien zijn in de programmering. Op de Dag van de Stad in Tilburg lag de focus in de programmering op gelijke kansen. Toegespitst op de kloof en hoe die te dichten, iets waar stadmakers ook mee worstelen.
Hoe? Agendasettend en actueel: Josse de Voogd, onderzoeker van kiesgedrag en auteur van de Atlas van Afgehaakt Nederland, hield een lezing over de geografische weerslag van het verlies van vertrouwen in de overheid. Innovatief: aan de hand van filmfragmenten uit de documentaire Klassen ging Özcan Akyol in gesprek met makers Esther Gould en Sarah Sylbing en met de Amsterdamse wethouder armoede en onderwijs Marjolijn Moorman over wat je kunt doen aan ongelijkheid in het onderwijs.
Verbindend: radiomaker Mischa Blok sprak in een kleine intieme setting met ervaringsdeskundigen over hoe je arme kwetsbare mensen in de stad kunt helpen. Inspirerend: bekende en onbekende sprekers. Bij de opening in Tilburg sprak Vittorio Desikan, een Iraanse vluchteling en verkoper van Perzisch ijs, over zijn vlucht naar Nederland en zijn leven in Tilburg.
En acteur en auteur Ramsey Nasr hield een vlammend betoog voor menselijkheid en bekritiseerde het kabinet dat meer oog heeft voor het eigenbelang dan voor de meest kwetsbaren.
5 Verpak inhoud in veel verschillende werkvormen
Inhoud hoeft niet saai te zijn, het gaat erom hoe je het verpakt in creatieve werkvormen en hoe je een mix daarvan in je programma stopt. Je kunt gerust een serie wetenschappelijke lezingen programmeren én comedy een plek geven bij een event voor professionals. De bindende factor bij de Dag van de Stad is dat het een congres is voor stadmakers.
Dé stadmaker bestaat niet. Je vindt ze in de wijk of in de wetenschap, op bestuurlijk en uitvoerend niveau, in het sociaal domein of bij verkeersveiligheid. Een diverse doelgroep vraagt om een divers programma. Zorg dus voor een uitgebalanceerde mix van inhoud en vorm, van actie en interactie. Inhoud bied je door zoveel mogelijk thema’s in je programma te verwerken en deelnemers de kans te geven inspiratie op te doen bij aangrenzende vakgebieden.
Wissel vormen af, iedere deelnemer leert op een andere manier. De een steekt graag de handen uit de mouwen bij een ontwerpatelier, de ander gaat liever op excursie om te zien hoe de gaststad omgaat met stedelijke uitdagingen. En een volgende deelnemer haalt inspiratie uit het verhaal van een groot spreker.
6 Geef deelnemers de tijd en ruimte om elkaar te ontmoeten
Naar Lowlands ga je voor de headliners én de afterparties. Sommigen gaan zelfs alleen voor de afterparties. Wat een festival speciaal maakt, is samen zijn en samen iets meemaken. Je moet er zijn geweest om te weten hoe het was. Nee, de Dag van de Stad is geen Lowlands, toch is net als bij Lowlands de sfeer allesbepalend en voor deelnemers een belangrijke reden om het event te bezoeken. Want hoe vaak ontmoet je een ‘collega’ die 200 kilometer verderop met dezelfde dilemma’s worstelt als jij?
Een festivalprogramma biedt ruimte voor ontmoeting tussen de sessies door en tijdens de programmaonderdelen zelf. Tussendoor over het festivalterrein wandelend van het ene programmaonderdeel naar het andere, met een kop koffie bij de foodtruck of na afloop tijdens de netwerkborrel.
Tijdens sessies zelf lukt netwerken het beste met kleine groepen van zo’n 25 tot 30 mensen die samen op excursie gaan bijvoorbeeld. In Tilburg organiseerden we twintig verschillende excursies naar bijzondere plekken in de stad, van een bezoek aan een kwetsbare wijk tot een boottocht door het nieuw ontwikkelde stadsdeel Piushaven. Samen op de fiets of in een bootje kom je gemakkelijker in gesprek.
7 Zorg voor herkenbaarheid én vernieuw
De Dag van de Stad heeft na zes jaar veel trouwe fans en er komen jaarlijks nieuwe bezoekers bij. Om een terugkerend festival interessant te houden voor je (vaste) bezoekers, moet je zorgen voor herkenbaarheid en verrassing. Op de Dag van de Stad zit die herkenbaarheid in het laten terugkeren van vaste en bij bezoekers favoriete programmaonderdelen. Tegelijkertijd is er op elke Dag van de Stad wel iets nieuws te beleven in telkens weer een andere gaststad.
Dat houdt het spannend voor bezoekers die vaker komen. We hanteren voor de programmering de 70/30 regel: 70 procent vaste herkenbare en 30 procent nieuwe verrassende werkvormen. Favoriet en jaarlijks terugkerend zijn bijvoorbeeld de last lectures, de ontwerpateliers en de excursies. Nieuw in Tilburg waren de boekenclubs en de theatervoorstellingen.
In Arnhem programmeren we weer theater, want het werd door ons publiek hoog gewaardeerd. Dat overkwam ook de Nacht van de Stad, de avond voorafgaand aan de Dag van de Stad. De Nacht van de Stad als pre-party voor de Dag, ontstond pas na drie jaar in Den Haag. En voorlopig blijft de Nacht bestaan.
En vanzelfsprekend: creëer (je eigen) festivalsfeer
Van vlaggen en wimpels tot programmaborden, van een blokkenschema tot een plattegrond van het festivalterrein, van foodtrucks tot muziek, van bekende namen tot theatrale acts: een festivalsfeer is los en niet dwingend. Je stelt je eigen programma samen, je krijgt altijd bekende namen, je krijgt inhoud maar het moet ook leuk zijn.
De aankleding, het eten, de bloemen, het decor, de presentator die de sfeer maakt, de socials vooraf en de aftermovie – het zijn de details die tellen. We hebben al jaren bij de Dag actrices die voor wc-dames spelen. En we betrekken elk jaar lokale kunstenaars of kunstprojecten. In Tilburg hadden we de Reizende boom en een JA-demonstratie. Het podium in de Spoorhal bouwden we om tot ‘het plein van iedereen’. Om precies te zijn een kopie van het Tilburgse plein waar ijsverkoper
Vittorio Desikan de Tilburgers op Perzisch ijs en verhalen trakteert. Een karavanserai midden in de stad, inclusief bomen, ijswagen, zitjes, Perzische tapijten en een ijsje voor de sprekers. Al die details dragen bij aan een losse en ontspannen sfeer tijdens een event voor professionals. Een sfeer die minder afstand schept en mensen dichterbij elkaar brengt.\